Tıbbi çalışmalarda çoğu zaman araştırma ölçeklerine başvurmaktayız. Depresyon için Beck depresyon ölçeği, Yaşam Kalitesi için SF-36, Ağrı şiddeti için WOMAC, Benlik Saygısı için Rosenberg kullanıldığı gibi, birçok sağlık durumunu değerlendirmek için ölçekleri kullanırız. Geçerlilik ve güvenirlilik çalışmaların da yeni ölçekler geliştirilebilir ya da mevcut ölçeklerin Türkçeye uyarlanması da yapılabilir.
Sadece psikometrik ölçümlerde geçerlilik ve güvenirlilik analizi kullanılmaz, her çeşit ölçümde de geçerlilik güvenirlilik analizi yapılabilir. Örneğin biyomedikal cihazların her defasında aynı doğrulukta ölçüm yapıp yapmadıklarından emin olmak içinde geçerlilik ve güvenirlilik analizleri kullanılabilir.
Biyoistatistiks.com olarak her türlü ölçümlerinizin, ölçek geliştirme çalışmalarınızın ya da mevcut ölçeğin Türkçeye uyarlanması çalışmalarınızın geçerlilik ve güvenirlilik analizlerini yaparak sizlere bilimsel bir rapor hazırlıyoruz. Bu kapsamda neler yapabildiğimizle ilgili başlıkları aşağıda bulabilirsiniz.
Güvenirlilik Çeşitleri
Bir ölçeğin güvenilirliğinden bahsedince akla stabilliği (Aynı örneklemde yapılan tekrarlayan ölçümlerden aynı sonucun alınması halinde ölçeğin stabil olduğu söylenir.),eşdeğerliliği ve homojenliği gelir. Homojenlik açısından güvenilirlik ölçeğin iç özelliğiyle ilgilidir (iç tutarlılık da “internal consistency” denir). Aynı yapıyı ölçen maddelerin ne kadar benzer sonuçlar verdiğinin ölçülmesidir. Yani aynı özelliği ölçmede farklı maddelerin ne kadar tutarlı olduğunun incelenmesidir. Bu kavramları açacak olursak aşağıdaki güvenilirlik çeşitlerinden bahsedebiliriz:
Paralel formlar
Paralel form güvenilirliğine bakmak için aynı kişilere iki farklı ölçek uygulanıp aralarındaki korelasyona bakılabilir. Korelasyon ne kadar yüksekse ölçeklerin o kadar eşdeğer olduğunu söyleriz. Ölçülen aynı şeydir. Sadece ifade tarzları ve/veya soruların tasarımı farklıdır. Bunu yapmanın bir yolu, soruları hazırlamak ve rastgele ikiye ayırarak uygulamaktır.
Test/Tekrar test
Aynı araştırma aracı aynı deneklere benzer şartlar altında 2 veya daha fazla kez uygulanır. Burada iki ölçüm arasında fazla bir farklılık olmamalıdır. Tabii ki, ölçüm yapılan zaman aralığının ne kadar olduğu da önemlidir.
Gözlemciler arası güvenirlilik
Uygulayıcılar arası (Interrater) güvenilirliği tek bir formun iki uygulayıcı tarafından uygulanması ve aralarındaki korelasyona bakılması ile ölçülür. Ölçek kategorik bir ölçüm yapıyorsa (evet/hayır gibi) iki araştırmacının uygulamasında ne kadar uyum olduğuna bakılır. Aralarındaki uyum (örn. %82) rapor edilir.
Yarıya bölme (Split half)
Bir özelliği ölçmek için kullanılan tüm maddeler rastgele ikiye ayrılır. Ölçek bir grup bireye uygulanır ve her iki yarımın puanları hesaplanır. Bu iki yarımın karşılaştırılmasıyla güvenilirliğin derecesi belirlenir.
Cronbach alpha
Cronbach alfa yarıya bölmenin (matematiksel anlamda) eşdeğeridir. Güvenilirlik hesaplarında sıkça kullanılan bir katsayıdır. Maddeler arası korelasyon ortalamasını da dikkate alarak iç güvenilirliği hesaplar.
Kaynak:(Aktürk Z, Acemoğlu H.” Sağlık Çalışanları için Araştırma ve Pratik istatistik” Erzurum 2011)
Geçerlilik ve Güvenirlilik Analizleri için araştırmacılardan hangi bilgileri istiyoruz?
Var olan Bir ölçeğin Uyarlaması Yapılacak ise;
- Uyarlama yapılacak ölçek sahibinin izni var mı?
- Uyarlama yapılacak ölçeğin kendisi araştırmacıda mevcut mu?
- Ölçeğin Kullanım Amacı nedir?
- Ölçeğin Türkçeye çevirisi yapıldı mı? (Yapıldıysa çevirinin doğruluğu kontrol edilecek)
- Ölçülmek istenen ve istenmeyen özellikler var mı?
Yeni Bir ölçek Geliştirilecek ise;
- Ölçeğin Konusu nedir?
- Ölçeğin konusu için hangi soruların değerlendirileceği belirlenmiş mi?
- Ölçüm şekli belirlenmiş mi?
- Ölçüm için maddeler tasarlanmış mı?
- Hedef kitleye uygulanmasından sonra dataların istenmesi